OVT Fragmenten podcast

Dit Spoor Terug gaat over eetbaar erfgoed. Namelijk: drop. Dat hoort bij Nederland als tulpen en klompen – toch? Nou.. Zó uniek Nederlands ís drop helemaal niet, zo blijkt uit ‘Het Grote Dropboek’ dat vorige maand verscheen. Sterker nog, zegt auteur Marieke Hendriksen: vóór de oorlog was Nederland niet meer dan een dropland onder vele andere droplanden. Maar na de oorlog begon de grote ‘vererfgoedisering’. Dat wil zeggen: de nationale toeëigening van drop. Want Nederland zocht nieuwe verhalen, een nieuwe identiteit, en de drop-industrie zocht groeikansen. Luister naar ‘Op het Dropspoor’, gemaakt door Marten Minkema.

(6.00) Amerika is al jaren de grootste wapenleverancier van Israël, maar deze week werden deleveringen stop gezet. Gaat Israël zelfs voor de Amerikaanse regering te ver? Zondag vertelt PeterMalcontent over de geschiedenis van het bondgenootschap.(22.07) In zijn nieuwe boek ‘Van appeljood tot zuurjood’ schetst Ewoud Sanders 40 portretten vanjoodse straatventers. Jarenlang waren ze niet weg te denken uit het straatbeeld, maar nu kunnen weons er weinig bij voorstellen. Wie waren deze mensen? Sanders is te gast.(32.50) De column is van Micha Wertheim.(35.44) Op het Met Gala schuifelde Kim Kardashian over de rode loper met een erg strak ingesnoerdetaille. Het zorgde voor veel kritiek; het korset heeft namelijk een nogal onvriendelijk imago. Drukthet de vrouw in een keurslijf? Modehistoricus Birthe Weijkamp is te gast.(46.55) Bart Funnekotter bespreekt drie historische boeken:- Peter Longerich - De Sportpalastrede 1943- Florian Illies - Betoverende stilte- Adrian Goldsworthy - Rome en PerziëMeer info: https://www.vpro.nl/programmas/ovt/luister/afleveringen/2024/12-05-2024.html

Het nieuwe boek van Ewoud Sanders heeft een titel die je direct doet opschrikken: Van appeljood tot zuurjood. Het klinkt alsof er sprake is van een scheldwoord maar toch is dat niet per se het geval, beargumenteert Sanders. Ooit waren het doodnormale benamingen voor joodse straatventers die een onmisbaar onderdeel vormden van het dagelijkse leven in Nederland. In zijn boek geeft hij de venters een stem en een gezicht. Ewoud Sanders is te gast om ons meer te vertellen over deze ondergesneeuwde geschiedenis.

Tijdens het meest exorbitante mode-evenement van het jaar, het zogenaamde Met-Gala in New York, schuifelde Kim Kardashian over de rode loper. Haar keuze voor een ingesnoerde wespentaille kwam haar op een storm van kritiek te staan. Het korset heeft een nogal onvriendelijk imago – drukt het de vrouw niet, letterlijk, in een keurslijf? Toch is het weer helemaal terug van weggeweest. Hoe valt dat te verklaren? Modehistoricus Birthe Weijkamp is erover te gast.

Veel te lang hebben historici blindelings vertrouwd op verhalen die zijn opgetekend door mannen met macht; zo stellen Karwan Fatah-Black en Camilla de Koning in het nieuwe boek Ooggetuigen van de Nederlandse slavernij. In het boek komen ze tot verrassende nieuwe perspectieven op de periode van transatlantische slavernij. Wat kunnen we van deze bevindingen leren? En welke verhalen kennen we nog niet? Historici Karwan Fatah-Black en Camilla de Koning schreven het nieuwe boek Ooggetuigen van de Nederlandse Slavernij – van overtocht tot opstand, en zijn te gast.

Gaat Israël nu zelfs Amerika te ver? Dat was de grote vraag die iedereen zich stelde, nadat deze week bekend werd dat Amerika de wapenlevering aan Israël heeft opgeschort. Amerika is al jaren met afstand de grootste wapenleverancier van Israël, en het bondgenootschap tussen de twee landen leek praktisch onvoorwaardelijk. Toch is die relatie niet altijd zo rotsvast geweest als we geneigd zijn te denken, weet Midden-Oosten-deskundige Peter Malcontent van de Universiteit Utrecht. Hij is te gast over hoe Amerika uitgroeide tot Israëls grootste bondgenoot – en of dat nu gaat veranderen.

Drop is typisch Nederlands, toch? Nou, daar is wat op af te dingen. Ook in Scandinavië eten ze drop, in Finland zelfs meer dan hier. En Duitsers eten drop, en Engelsen en Italianen. In haar 'Grote Dropboek' beschrijft Marieke Hendriksen hoe we in Nederland gingen geloven in een unieke Hollandse dropliefde. Dat kwam door Cornelis Nieman, een chemicus die bijna in zijn eentje de Nederlandse drop-mythe in de wereld heeft geholpen. Hendriksen is kunst- en wetenschapshistoricus en zocht naar het oudste Nederlandse droprecept, dat ze thuis in een pannetje ging namaken. In drop zit zoethout, waarvan de bloeddrukverhogende glycerrizine-zuur zorgt voor de unieke dropsmaak. Verslaggever Marten Minkema praat met Marieke over 'vererfgoedisering'; dat is het toeëigenen van drop, molens, tulpen en zo meer door het bedrijfsleven of de overheid om te verkopen of voor de politieke agenda. Maar ook over het drop-laboratorium van het Centraal Instituut voor de Dropverwerkende Industrie, dat vlakbij Artis huisde, waar muizen rondliepen en de laborant liever rookbommetjes in elkaar zette dan saaie proeven doen. Ook is Minkema getuige van de lancering van een nieuw 'historisch dropje' dat is ontstaan uit de keuken-experimenten van Hendriksen. Eindredactie: Katinka Baehr, eindmix: Alfred Koster

Elke week bespreken we historische boeken met afwisselend Nadia Bouras, Wim Berkelaar, Bart Funnekotter, Sanne Frequin, Annelien de Dijn en Fresco Sam-Sin. Deze week is de beurt aan historicus Wim Berkelaar. Hij bespreekt: Onno Blom - Oorlogsduif Ariette Dekker - De vertrouweling

Onder leiding van de Nederlands-Turkse band Altin Gün heeft de ‘Anatolische Rock’ een ware heropleving doorgemaakt. Het muziekgenre waarin Turkse folkmuziek en psychedelische rock worden gecombineerd, werd in de jaren '80 in Turkije verboden en raakte daarna in vergetelheid. Voor velen betekent de herontdekking van deze muziek, die komt uit een periode waarin Turkije liberaler was, een vorm van verzet tegen de conservatieve regering. Zangeres en actrice Meral Polat presenteert de serie Turkadelica over de oorsprong en de heropleving van de Turkse popmuziek, die vanaf 10 mei te zien is. Ze is te gast.

Nadat hij de oorlog overleefde door onder te duiken wilde de Joodse Emile Pimentel weg uit Nederland. Naar Palestina. Maar vlak voor de kust werd zijn schip tegengehouden door de Britse Marine en belandde hij voor bijna twee jaar in een detentiekamp op Cyprus, samen met tienduizenden anderen. Het verhaal van Pimentel en het detentiecentrum in Cyprus vertelt het boek De land achter de zee, dat deze week verscheen. De auteurs Vivian Beekman en Frans Blom zijn te gast.

De column van Sana Valiulina

Afgelopen dinsdagnacht heeft de politie van New York bijna 300 demonstranten opgepakt op de campus van Columbia University. De betogers eisen een staakt-het-vuren in Gaza en hebben felle kritiek op de regering. De demonstraties nu worden steeds vaker vergeleken met de studentenprotesten in 1968, toen studenten tegen de Vietnamoorlog protesteerden. Gaat deze vergelijking op? We vragen het aan journalist en Amerikakenner Casper Thomas.

African Parks is een relatief onbekende maar machtige organisatie die de volledige zeggenschap heeft over meer dan twintig nationale parken en reservaten in twaalf Afrikaanse landen. African Parks is gevestigd in Zuid-Afrika maar onderhoudt ook nauwe banden met Nederland. Niet alleen is de Postcode Loterij een van de trouwste donoren, de organisatie werd ruim twintig jaar geleden mede-opgericht door de Nederlandse zakenman Paul Fentener van Vlissingen die in de nadagen van zijn carrière iets goeds wilde doen voor de planeet. Of hij daarin geslaagd is? Journalist Olivier van Beemen deed onderzoek naar het heden en verleden van African Parks. Hij schreef het boek ‘Ondernemers in het wild’, dat deze week verscheen en maakte samen met Katinka Baehr een tweedelige documentaire voor ons: De witte weldoeners van African Parks.

De laatste jaren wordt Nederland steeds vaker een 'narcostaat' genoemd – we worden geplaagd door zware drugscriminaliteit, met als een van de tragische dieptepunten de moord op Peter R. de Vries. Maar hoe zijn we eigenlijk tot narcostaat geworden? Een deel van het antwoord kan je volgens Micha Peters vinden in de vroege 20e eeuw, in de tijd dat de eerste drugswetten werden ingevoerd, en de eerste narcoticabrigade in Nederland werd opgericht. Hij schreef over die eerste periode het boek De Centrale en is te gast.

De rookworst ligt onder vuur. Afgelopen week stelde de Europese Unie een verbod in op de rookaroma’s waardoor de meeste fabrieksworsten aan hun karakteristieke rooksmaak komen. Betekent dit het einde van het oer-Hollandse icoon? En sinds wanneer is het dat eigenlijk? We vragen het aan voedselhistoricus Amber Striekwold, zij schreef een essay over de geschiedenis van de rookworst.

Elke week bespreken we historische boeken met afwisselend Nadia Bouras, Wim Berkelaar, Bart Funnekotter, Sanne Frequin, Annelien de Dijn en Fresco Sam-Sin. Deze week is de beurt aan historicus Nadia Bouras. Zij bespreekt: Michal Citroen - Een adres. De geschiedenis van de Joodse onderduik Ayaan Abukar: Hotel Mogadishu Nancy Jouwe (red.) e.a. - Caleidoscopische visies

Is antizionisme hetzelfde als antisemitisme? De laatste tijd wordt dat in ieder geval vaak beweerd. Zo werd het feit dat Lenny Kuhr door demonstranten bij haar concert werd uitgemaakt voor zionist, door velen als antisemitisch gezien. En het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden stelde december vorig jaar al in een resolutie dat antisemitisme gelijk stond antizionisme. Maar dat idee getuigt van weinig kennis van de Joodse geschiedenis, zo vindt de in Nederland wonende Amerikaanse historicus Benjamin Moser. Want het antizionisme, dat is juist door Joden uitgevonden. Hij schreef er onlangs een stuk over voor de Washington Post, en hij is te gast vanuit Cairo.

“Op 4 mei herdenken we de doden en dat doen we in stilte, bewaar je protesten voor een ander moment.” Dat stelde Frans Timmermans onlangs, in een essay voor Vrij Nederland. Veel Nederlanders zullen dat met Timmermans eens zijn, maar tegelijkertijd is het een feit dat onze Dodenherdenking zoals hij nu is juist het product is van eerdere protesten. En ook dit jaar bestaat de kans dat er op 4 mei geprotesteerd zal worden. Hoe die herdenking tot stand kwam, en wat die ons toont over de Nederlandse herinneringscultuur, daarover is historica Maud van de Reijt te gast. Ze schreef eerder het boek Zestig jaar herrie om twee minuten stilte.